Tefsirlerde Müşriklerin İnkâr Sebebi Olarak Şirki Allah’ın Meşietine Bağlama Sorunsalı

Kur’ân’da, inkâr edenlerin çeşitli bahaneler ileri sürerek inanmamakta ısrar ettiklerine değinilmektedir. Bunlardan bir tanesi de inkârcıların, şirki Allah’ın meşietine bağlamalarıdır. İnkâr edenler niçin iman etmedikleri sorulduğunda dilemesi olmadıkça edemeyeceklerini savunmaktadır. Öte yandan Kur’ân’da müşriklerin söyledikleri sözlere benzeyen ifadeler bizzat Allah’a da isnat edilmektedir. Âyetler arasındaki böylesi paradoksal görünüm konunun detaylı incelenmesini gerektirmektedir. Çalışmada bu ifadelerin inkârcılar tarafından kullanılma sebepleri ve âyetlerin tarihsel bağlamları ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ayrıca meşietle alakalı olması sebebiyle bağlayan mutlak anlamda doğru önerme olup olmadığı tartışmasına değineceğiz. Çünkü her iki görüşe göre yorumları değişmektedir. Bunun yanında inkârcıların sözlerinde samimi olmadıkları yoruma etki eden unsurdur. Ehl-i sünnet âlimleri önermenin olduğunu, cümleyi alaycı tavırla söylediklerini Buna karşın Mu’tezili âlimler olarak yanlış olduğunu sözü inanarak görüşündedir. Mu’tezile âyetteki meşietin mahiyetlerinin farklı düşünürken aynı mahiyete sahip düşünmektedir. edenlerin, inkârlarını bağlamaları ilk bakışta alay kendilerinden razı zanneden tavır gibi görünse gerçekte bunun sebebi kaderi ederek cebre yönelmeleri, nübüvvete ahiret gününe inanmıyor olmalarıdır. “Allah dileseydi biz şirk koşmazdık” demek atalarından tevarüs ettikleri inanca rıza gösterdiği onları mevcut inançları üzere bıraktığı kanaatine dayanmaktadır. Atalara bağlılık kötü durum değildir. Ancak atalara nübüvvet kanalıyla olursa sahih imana yönlendirmekte imanın sağlıklı biçimde sonraki nesillere aktarılmasını sağlamaktadır. Diğer taraftan din adına gelenekselleşmiş uygulamaların süre sonra dinin ruhuna aykırı uygulamaya dönüşmesiyle ayrı anlayışına dönüşmesi durumunda bağlılık, inkâra götüren unsur olmaktadır. Atalarının olmalarına rağmen dünyada gayet refah hayat sürmüş olmaları onların ahirete inanmadıklarını koymaktadır. düşüncesine ataları yol üzerinde olmamış olsaydı Allah’ın, cezalandırması gerekirdi. İnkârlarını bağlamalarının diğer inançlarının olmamasıdır. onlara sadece bağlı olan imanları için nübüvvetin etkisi buna ihtiyaç bulunmamaktadır. İncelediğimiz ayetlerdeki önermelerin olmadığını belirleyen en önemli unsur, cümlenin bağlamı önermeyi kullanan kişilerin niyetidir. Yani inkârı meşiete bağlamanın anlamı değeri muhataba farklılaşmaktadır. kişi hak sözle batılı kastedebilmektedir. kullanılan bağlamlarda ifade, bağlam maksat farklılığından dolayı batıl olabilmektedir. En’âm suresi 148. âyette dikkat çekildiği etme, isyanı terk etmeye imkânı gücü kişinin, verdiği yok sayarak amelden ima demesi ayette ifade edildiği yalan iddia 107. âyet Yunus 99. düşen karşısında çaresiz etmemeleri aşırı sorumluluk duygusu altında ezilen peygamberimizi teselli mahiyetinde inkârcılara karşı tek görevinin hakikati tebliğ etmekten ibaret vekili gözetleyicisi özellikle zorlamaması gerektiğini bildirmek imtihanın gereği koşmalarına şimdilik izin verdiğini insanları zorlamadığını kastederek onlar koşamazlardı” yeryüzündekilerin hepsi ederdi” denmesi gerçeği Dolayısıyla meşietiyle hakikatin boyutuna işaret etmektedir.